در سال ۱۹۹۷ زن اسکاتلندی گمنامی به نام جی کی رولينگ کتاب داستانی برای کودکان منتشر کرد که هيچکس برای آن موفقيتی چنين بزرگ را پيش بينی نمی کرد. طی چند سال و با انتشار جلدهای بعدی رمان، هری پاتر، قهرمان اين داستان، به محبوب ترين و نامی ترين چهره داستانهای تخيلی و جادويی بدل شد.
از سری داستانهای هری پاتر که تاکنون ۶ جلد آن منتشر شده، حدود ۳۰۰ ميليون نسخه در سراسر جهان به فروش رفته و به بيش از ۶۰ زبان ترجمه شده و در حدود ۲۰۰ کشور جهان خوانده می شود.
خوانندگان و منتقدان از ديدگاه های گوناگون به رمان هری پاتر نگاه کرده اند، نکات برجسته آن را کاويده اند و سعی کرده اند بارزترين جنبه آن را، که محبوبيت کم نظير آن را باعث شده، شناسايی کنند ...
در ادامه متن ...

سيد ابراهيم نبوی نويسنده و طنزپردازی که به هری پاتر علاقه ای خاص دارد، معتقد است که هری پاتر، فراخوانی است به دنيای ساده و بی غل و غش کودکی که در دل تمام آدميان زنده است، و همين است که آن را برای بزرگسالان نيز جذاب می سازد.
به عقيده ابراهيم نبوی همه انسانها در تکاپوی زندگی به دنيايی زيبا، روح بخش و رؤيايی نياز دارند. نيروی تخيل و دنيای رنگين خيال به آنها توان تازه ای می دهد تا از بندهای اسيرکننده زندگی روزمره رهايی يابند
او عقيده دارد که هری پاتر عناصر تازه ای را به دنيای قصه های افسانه ای، که پيشينه ای هزاران ساله دارد وارد کرده و به ژانر ادبيات کودکان و نوجوانان ابعاد تازه ای بخشيده است.
هری، شهسوار بی باک دنيای جادوگران است که نيروی شگرف خود را در راه خير و نيکی به کار انداخته و بی باکانه با عفريت های بدخواه و شرور درافتاده است. او آدمهای پليد و بدجنس را از يک دردسر به دردسری ديگر می اندازد و از خطرناکترين دامها پيروز و سرفراز بيرون می جهد.
سحر يک دختر ۱۷ ساله تهرانی است. او دانش آموز است و شيفته هری پاتر. قهرمان دلير و چالاک مجموعه ای که تقريبا همه کودکان و نوجوانان جهان با نام و کارهای شگفت انگيز او آشنايی دارند.
هری پاتر يکسره در دنيای اسرارآميز سحر و جادو می گذرد که سازوکار آن با دنيای آشنای ما متفاوت است، اما اين دنيا در کتاب خانم رولينگ چنان ماهرانه و پرکشش و با تصاويری چنان زنده معرفی شده، که خواننده آن را باور می کند و به يک معنی در ماجراهای آن سهيم می شود.
از سال ۱۹۹۷ تا کنون نسلی به همراه هری پاتر شکل گرفته و پا به پای آن پسرک شيردل بزرگ شده است. جوانان و نوجوانان اين نسل در هری پاتر دوستی يکدل يافته اند که نگرانی ها و شادی های او را به خوبی درک می کنند. آنها با هری همدل و هم احساس هستند.
شيرين ابراهيمی که رشته کتابهای هری پاتر را با دقت خوانده، موفقيت هری پاتر را در ايجاد تقابل های تازه می داند که با تضاد آشنا و قديمی خير و شر برخوردی تازه دارد و رمان را از شور و هيجانی بی سابقه پر می کند. اين تنش های تازه در ادبيات کودکان بی سابقه است. ماجراهای خيال انگيز در اين رمان برخلاف سنت مألوف گذشته، در دنيای آرام و ساده کودکان پيش نمی رود، بلکه در دنيای واقعی بزرگسالان جاری می شود، با تمام مشکلات و پيچيدگی های آن.
اما چگونه است که جهان هری پاتر، دنيای جادويی و غريبی که توسط خانمی بريتانيايی در اروپا خلق شده، مرزهای فرهنگی و جغرافيايی را در هم نورديده و در چهار گوشه جهان مشتاقانی بی شمار پيدا کرده است؟
به گفته شيرين ابراهيمی هری پاتر اين ظرفيت و توانايی را دارد که با تمام فرهنگها به آسانی رابطه برقرار کند
ابراهيم نبوی نيز بر آن است که هری پاتر قيدوبندهای زمانی و مکانی را درهم شکسته و همين آن را قادر ساخته که فراتر از مرزهای اقليمی و فرهنگی، با روح و احساس تمام انسانها رابطه برقرار کند.
کامبوزيا پرتوی، فيلمساز و فيلمنامه نويس که نقش خيال در کارهايش نمودی برجسته دارد، بر آن است که تنوع فرهنگی دنيای معاصر، گسترش داستانها و افسانه های تخيلی از راه فيلم و کارتون در سراسر جهان، ذهن نوجوان امروز را برای پذيرفتن دنيای هری پاتر آماده کرده است.
ستاره، دنيای سحر و جادو را از بن مايه های عام و مشترک در نهاد آدميان می داند. به نظر او سرگذشت هری پاتر بر پايه همين بنمايه های بنيادين استوار است
ويدا اسلاميه که او را بهترين مترجم هری پاتر به زبان فارسی می دانند، بر جنبه های عام بشری در رمان انگشت می گذارد: "درونمايه های عام انسانی، در ميان تمام ملتها و اقوام و افراد، مشترک است و مرزهای تاريخی و جغرافيايی نمی شناسد."
اما هری پاتر به عنوان يک اثر ادبی چه جايگاهی دارد؟ شيرين ابراهيمی پيش از هرچيز شگردهای قصه گويی و فوت و فن های روايت گری هری پاتر را قوی می داند
به نظر او سبک و شکل روايت ادبی در اين کار جنبه فرعی دارد. اصل روايت ماجراهای جالب و غيرقابل پيش بينی است که خواننده را درگير می کند و او را با خود به دنيايی اسرارآميز می کشد.
سانا وطنی هم که با ادبيات جدی و کلاسيک آشنايی دارد، از نظر ادبی برای هری پاتر ارزشی قائل نيست. به نظر او خانم رولينگ قصه گو يا روايتگر چيره دستی است، اما از شگردها و سبکهای ادبی هيچ چيز نمی داند
ابراهيم نبوی ارزش رمان هری پاتر را نه در پيروی از معيارها و ارزشهای ادبی، بلکه در خلق دنيايی زنده و رنگين و بديع می داند که يکراست بر احساسات خواننده تأثير می گذارد.
به نظر او خواننده برای ارزش ادبی نيست که به سراغ هری پاتر می رود. مردم با باز کردن کتاب هری پاتر وارد دنيايی زيبا و اسرارآميز می شوند، به سفری جادويی می روند که به روح و روان آنها آسايش می بخشد
از روی سری داستانهای هری پاتر تا کنون چهار فيلم سينمايی ساخته شده و به تازگی پنجمين فيلم هم جلوی دوربين رفته است، به نام هری پاتر و محفل ققنوس. در آخرين فيلم هم طبق معمول دانيل رادکليف نقش هری پاتر را بازی می کند و تمام فيلم در بريتانيا فيلمبرداری می شود .
اما تقريبا تمام دوستاران هری پاتر کتابهای او را بر فيلمهايش ترجيح می دهند. شيرين ابراهيمی هم عقيده دارد که برای کسی که کتاب را خوانده باشد، فيلم ها جذابيت زيادی ندارند.
اما يک نکته را نبايد ناگفته گذاشت. همه هری پاتر را دوست ندارند، يا به يک اندازه از ماجراها و کارهايش به شوق نمی آيند. برخی آن را سطحی و ساده و حتی مبتذل می دانند، حتی برخی از کودکان و نوجوانان نمی توانند با او همدلی کنند.
در ايران هری پاتر با استقبالی بسيار بالا روبرو شده است. از هر جلد آن ترجمه های گوناگون و چاپهای متعددی با تيراژ بالا به بازار آمده است. ويدا اسلاميه می گويد که در ايران از کودک ۷ ساله تا پيران ۷۰ ساله خوانندگان اين رمان هستند.
خانم اسلاميه از رواج نوعی ادبيات هری پاتری در ميان جوانان ايرانی سخن می گويد که به الهام از رمان هری پاتر پديد آمده است. نشانه های اين ذوق و خلاقيت را به ويژه در سايتها و وبلاگ های فارسی می توان به روشنی ديد
اما هری پاتر به کجا می رسد؟ باشگاه دوستداران هری پاتر به کجا می انجامد و چه سرنوشتی در انتظار نسلی است که هری پاتر ذهن و جان آنها را مجذوب کرده است؟
ابراهيم نبوی عقيده دارد که اين تب دير يا زود فرو کش می کند. داستان با جلد هفتم به آخر می رسد و احتمالا کتابهای آن هم رفته رفته از کتابفروشی ها ناپديد می شود. اما نسلی که هری پاتر را خوانده، همواره با آن خواهد زيست و جاذبه آن را تا سالهای سال در دل و ذهن خود حمل خواهد کرد.

بی بی سی فارسی